Негізгі мәліметтер
1 БӨЛІМ. НЕГІЗГІ ДЕРЕКТЕР
Қысқаша жалпы географиялық сипаттама. Қазақстан Еуропа және Азия сияқты екі континенттің тоғысында, Еуразия құрылығының тереңінде және әлемдік мұхиттан көптеген шақырым алыс орналасқан. Астанасы – Астана қаласы. Әкімшілік бөлігі – 14 облыс, республикалық маңызды 2 қаласы бар.
1.1 сурет – Қазақстан картасы (ақпарат көзі: ҚР Ұлттық атласы)
Аумақтың жалпы көлемі мың шаршы км: 2724,9 оның ішінде жер категориясының үлес салмағы %: ауыл шаруашылық негізде – 34,3, елді мекендер жері, өнеркәсіп, көлік, байланыс жерлері – 8,7, орман қоры жері – 8,5, қорғаныс және басқа да ауыл шаруашылығындағы емес маңыздағы – 5,1, ерекше қорғалатын аумақ жерлері – 2,1, су қоры жерлері – 1,5, резервтік қордағы жерлер – 39,8 [1.01.С.59].
Республика шекарасының ұзындығы, км: 13394, оның ішінде Ресей Федерациясымен – 7591, Өзбекстан Республикасымен – 2354, Түрікменстанмен – 426, Қырғыз Республикасымен – 1241, Қытай халық республикасымен – 1782. Оңтүстік-батыста Каспий теңізі суларымен ұласады. Құрлық шекараның жалпы ұзындығы 11,6 мың км жуықты ал, теңіз шекарасы 600 км құрайды [1.02].
Ең ірі көлдер, мың шаршы км: Каспий теңізі – 374, Арал теңізі (Орта Азия) – 41, Балқаш – 18,2.
Ең ұзын өзендер, км: Ертіс – 4 248, республика ішіндегі ұзындығы – 1698; Есіл – 2 450, республика ішіндегі ұзындығы – 1 400; Жайық – 2 428, республика ішіндегі ұзындығы – 1 082; Сырдария – 2 219, республика ішіндегі ұзындығы – 1 400.
Республика аумағында 85 022 өзендер мен уақытша су ағыстары ағып өтеді.
Ең ірі тау сілемдері, м: Хан Тәңірі шыңы (Сарыжаз жотасы) – 6995, БГҚ 100 жыл шыңы (Меридианал жотасы) – 6 276, Талғар шыңы (Іле Алатауы) 4 979, Ишанбұлақ тауы (Күнгей Алатау) – 4 653, Бесбасқан (Жетісу Алатауы) – 4 622, Металлург тауы (Іле Алатауы) – 4 600, Мұзтау шыңы (Алтай таулары, Катын жотасы) – 4 506, Манас шыңы (Талас жотасы) – 4 482, Ашутор тауы (Теріскей Алатау) – 4 427, Мұзтау (Жетісу Алатауы) – 4 370, Комсомол шыңы (Іле Алатауы) – 4 353.
Шекарада қаңтардағы орташа температура -19 дан -4°C- қа дейін, шілдедегі орташа температура +19 дан +26°С-қа дейін. Қыста температура -45°С қа төмендесе ал, жазда +45°С қа дейін көтеріледі [4].
Аумағы бойынша ең ірі облыс – Қарағанды – 428 мың. шаршы км.
Халық саны бойынша ең ірі қала – Алматы – 1 642,3 мың адам.
Әлеуметтік-экономикалық деректер
Халықтың тығыздығы – 6,4 адам 1 шаршы 2 км.
2015 жылдың 1-ші қаңтарындағы халықтың саны – 17 417,7 мың адам. Халық санының табиғи өсуі – 14,19 промилде 1 000 адамға.
Жылдар | ||||
---|---|---|---|---|
Көрсеткіштер | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
ВВП в текущих ценах, млн тенге | 31 015 186,6 | 35 999 025,1 | 39 675 832,9 | 40884133,6 |
Ағымдағы бағадағы ЖӨӨ, АҚШ млн.доллары | 208 002,1 | 236 633,3 | 221 417,7 | 184387 |
Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, млн. теңге | 1 847 084,8 | 2 113 204,8 | 2 294 830,2 | 2 330 360,2 |
Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, АҚШ млн.доллары | 12 387,4 | 13 890,8 | 12 806,7 |
1.1-кесте. Негізгі экономикалық көрсеткіштер
Год | ||||
---|---|---|---|---|
Салалар | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
Ауыл шаруашылығы | 4,2 | 4,5 | 4,4 | 4,8 |
Өнеркәсіп | 30,1 | 29,4 | 27,3 | 24,7 |
Құрылыс | 6,2 | 6,0 | 5,9 | 6,0 |
Сауда | 14,9 | 15,1 | 16,0 | 17,0 |
Көлік және қоймалау | 7,3 | 7,5 | 7,9 | 8,6 |
Ақпарат және байланыс | 2,6 | 2,6 | 2.6 | 2,6 |
Басқа да қызметтер² | 1,2 | 2,6 | 2,8 | 3,3 |
1.2 -кесте. ЖӨӨ% салалық құрылымы
Таза салықты қоса алғанда және қаржылық аралықтағы жанама өлшеуіш қызметтер. Таза салықты қоса алғанда
Электроэнергияны өндіру, млн. кВт/сағ. – 94 643,2. Жылу энергиясын өндіру, мың. Гкал – 81 116,4 [1.03.С.33]. Көлік құралдарының болуы 4 533,8 оның ішінде: жеңіл көліктер – 4 000,1 (оның ішінде жеке тұлғаларда – 3 797,0) автобустар –99,0 (оның ішінде жеке тұлғаларда – 57,8), жүк көліктері – 434,8 (оның ішінде жеке тұлғаларда – 259,7) [1.03.С.38].
Год | ||||
---|---|---|---|---|
Табиғатты қорғаудың қызмет түрлері | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 |
Барлығы,оның ішінде: | 196 458 926,7 | 218 908 687,3 | 243 063 407,0 | 257 533 290 |
атмосфера ауасын қорғау және климаттың өзгеру проблемалары | 58 841 143,4 | 67 443 567,1 | 65 578 832,0 | 75 549 491 |
ағын суларды тазарту | 55 938 336,7 | 74 467 328,4 | 83 954 146,0 | 61 406 331 |
қалдықтармен жұмыс | 42 276 896,4 | 42 582 703,0 | 55 901 165,0 | 66 014 085 |
жер қойнауын, жер асты және жер үсті суларын қорғау және қалпына келтіру | 24 243 902,7 | 26 995 984,4 | 26 289 530,0 | 21 446 645 |
шуыл мен діріл әсерін төмендету | 22 151,6 | 17 331,8 | 18 079,0 | 30 699 |
биоәртүрлілікті және тіршілік ету ортасын сақтау | 1 254 731,6 | 674 498,4 | 1 750 467,0 | 1 590 973 |
радиациялық қауіпсіздік | 871 016,9 | 594 413,4 | 788 198,0 | 1 311 849 |
зерттеу жұмыстары | 7 834 775,7 | 3 138 127,0 | 4 095 701,0 | 3 268 246 |
табиғатты қорғау қызметінің басқа да бағыттары | 5 175 971,7 | 2 994 733,8 | 4 687 289,0 | 26 914 971 |
1.3-кесте. Табиғатты қорғау қызметінің шығындары (мың теңге)