1 БӨЛІМ. НЕГІЗГІ ДЕРЕКТЕР

Қысқаша жалпы географиялық сипаттама. Қазақстан Еуропа және Азия сияқты екі континенттің тоғысында, Еуразия құрылығының тереңінде және әлемдік мұхиттан көптеген шақырым алыс орналасқан. Астанасы – Астана қаласы. Әкімшілік бөлігі – 14 облыс, республикалық маңызды 2 қаласы бар.

1.1 сурет – Қазақстан картасы (ақпарат көзі: ҚР Ұлттық атласы)

Аумақтың жалпы көлемі мың шаршы км: 2724,9 оның ішінде жер категориясының үлес салмағы %: ауыл шаруашылық негізде – 34,3, елді мекендер жері, өнеркәсіп, көлік, байланыс жерлері – 8,7, орман қоры жері – 8,5, қорғаныс және басқа да ауыл шаруашылығындағы емес маңыздағы – 5,1, ерекше қорғалатын аумақ жерлері – 2,1, су қоры жерлері – 1,5, резервтік қордағы жерлер – 39,8 [1.01.С.59].

Республика шекарасының ұзындығы, км: 13394, оның ішінде Ресей Федерациясымен – 7591, Өзбекстан Республикасымен – 2354, Түрікменстанмен – 426, Қырғыз Республикасымен – 1241, Қытай халық республикасымен – 1782. Оңтүстік-батыста Каспий теңізі суларымен ұласады.   Құрлық шекараның жалпы ұзындығы 11,6 мың км жуықты ал, теңіз шекарасы 600 км құрайды [1.02].

Ең ірі көлдер, мың шаршы км: Каспий теңізі – 374, Арал теңізі (Орта Азия) – 41, Балқаш – 18,2.

Ең ұзын өзендер, км: Ертіс – 4 248, республика ішіндегі ұзындығы – 1698; Есіл – 2 450,  республика ішіндегі ұзындығы – 1 400; Жайық – 2 428, республика ішіндегі ұзындығы – 1 082; Сырдария – 2 219, республика ішіндегі ұзындығы – 1 400.

Республика аумағында 85 022 өзендер мен уақытша су ағыстары ағып өтеді.

Ең ірі тау сілемдері, м: Хан Тәңірі шыңы (Сарыжаз жотасы) – 6995, БГҚ 100 жыл шыңы (Меридианал жотасы) – 6 276, Талғар шыңы (Іле Алатауы) 4 979, Ишанбұлақ тауы (Күнгей Алатау) – 4 653, Бесбасқан (Жетісу Алатауы) – 4 622, Металлург тауы (Іле Алатауы) – 4 600, Мұзтау шыңы (Алтай таулары, Катын жотасы) – 4 506, Манас шыңы (Талас жотасы) – 4 482, Ашутор тауы (Теріскей Алатау) – 4 427, Мұзтау (Жетісу Алатауы) – 4 370, Комсомол шыңы (Іле      Алатауы) – 4 353.

Шекарада қаңтардағы орташа температура -19 дан    -4°C- қа дейін, шілдедегі орташа температура +19 дан  +26°С-қа дейін. Қыста температура -45°С қа төмендесе  ал, жазда +45°С қа дейін көтеріледі [4].

Аумағы бойынша ең ірі облыс – Қарағанды – 428 мың. шаршы км.

Халық саны бойынша ең ірі қала – Алматы – 1 642,3 мың адам.

Әлеуметтік-экономикалық деректер

Халықтың тығыздығы – 6,4 адам 1 шаршы 2 км.

2015 жылдың 1-ші қаңтарындағы халықтың саны – 17 417,7 мың адам. Халық санының табиғи өсуі – 14,19 промилде 1 000 адамға.

Жылдар
Көрсеткіштер2012201320142015
ВВП в текущих ценах, млн тенге31 015 186,635 999 025,139 675 832,940884133,6
Ағымдағы бағадағы ЖӨӨ, АҚШ млн.доллары208 002,1236 633,3 221 417,7184387
Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, млн. теңге1 847 084,82 113 204,82 294 830,22 330 360,2
Халықтың жан басына шаққандағы ЖӨӨ, АҚШ млн.доллары12 387,413 890,812 806,7

1.1-кесте. Негізгі экономикалық көрсеткіштер

Год
Салалар2012201320142015
Ауыл шаруашылығы4,24,54,44,8
Өнеркәсіп30,129,427,324,7
Құрылыс6,26,05,96,0
Сауда14,915,116,017,0
Көлік және қоймалау7,37,57,98,6
Ақпарат және байланыс2,62,62.62,6
Басқа да қызметтер²1,22,62,83,3

1.2 -кесте.  ЖӨӨ% салалық құрылымы

Таза салықты қоса алғанда және қаржылық аралықтағы жанама өлшеуіш қызметтер. Таза салықты қоса алғанда

Электроэнергияны өндіру, млн. кВт/сағ. – 94 643,2. Жылу энергиясын өндіру, мың. Гкал – 81 116,4 [1.03.С.33]. Көлік құралдарының болуы 4 533,8 оның ішінде: жеңіл көліктер – 4 000,1 (оның ішінде жеке тұлғаларда – 3 797,0) автобустар –99,0 (оның ішінде жеке тұлғаларда – 57,8), жүк көліктері – 434,8 (оның ішінде жеке тұлғаларда – 259,7) [1.03.С.38].

Год
Табиғатты қорғаудың қызмет түрлері2012201320142015
атмосфера ауасын қорғау және климаттың өзгеру проблемалары58 841 143,467 443 567,165 578 832,075 549 491
ағын суларды тазарту55 938 336,774 467 328,483 954 146,061 406 331
қалдықтармен жұмыс42 276 896,442 582 703,055 901 165,066 014 085
жер қойнауын, жер асты және жер үсті суларын қорғау және қалпына келтіру24 243 902,726 995 984,426 289 530,021 446 645
шуыл мен діріл әсерін төмендету22 151,617 331,818 079,030 699
биоәртүрлілікті және тіршілік ету ортасын сақтау1 254 731,6674 498,41 750 467,01 590 973
радиациялық қауіпсіздік871 016,9594 413,4788 198,01 311 849
зерттеу жұмыстары7 834 775,73 138 127,04 095 701,03 268 246
табиғатты қорғау қызметінің басқа да бағыттары5 175 971,72 994 733,84 687 289,026 914 971

1.3-кесте. Табиғатты қорғау қызметінің шығындары (мың теңге)